Matematike

Matematike es li fake kel trakta konseptos kom quantitate, strukture, spatie e chanjo. Lu evolud (per uso de abstraktione e logikal resono) fro konto, kalkulatione, mesuro e li studio del formes e movos de fisikal objektes. Matematikistes explora tal konseptos, emant por formula nov konjektures e por establi lusen vereso per rigorosi deduktione fro aptim selektet axiomes e definitiones.

Euklid, famosi grek matematikiste konosat kom li patro de geometria, in detale fro Li Skole de Atenes da Rafael.

Savo e usa de basal matematike es expanset, kom lu ha es durant omni historie. Plubonisos de basal idees es vidabli in ansieni matematikal textes fro ansien Egipte, Mesopotamia e ansien India, e plu tardim li ansieni grekes introdukted plu grandi rigore. Depos li ansieni Grekes, li developo kontinuad intermitentim til li Renesanse del 16esmi sekle kand novi matematikal deskovratus interakted kun novi siential deskovratus. Li resulte esed akseleratione de komprendo kel ankore kontinua.

Disdi, on usa matematike trans li monde in multi fakes, inklusent sientie, injenieria, medisine e ekonomike. Li aplikatione de matematike in tal fakes, ofte nomat aplikat matematike, inspira e usa novi matematikal deskovros e ha kelkitem dukted al developo de totim novi fakes. Matematikistes anke studia puri matematike por lu self sin pensa de uli praktikal aplikatione, quankam altres povud plu tardim trova aplikationes.

Etimologia

Li vorde "matematike" (grekim: μαθηματικά) veni fo li greki μάθημα (máthēma), kel signifika lerno, studio, sientie, e plus signifikeskad li plu angusti e plu teknikal signifiko "matematikal studio", even durant Klasik tempes. Lun adjektive es μαθηματικός (mathēmatikós), relat lerno, o studiosi, kel samiman signifiskeskad matematikal. Partikularim, mathēmatikḗ tékhnē, latinim ars mathematica, signifikad li matematikal arte.

Similim, un delk du scoles de penso, in pitagorisme did bli konosa kom li mathēmatikoi (μαθηματικοί), ke in ti tempe did signifika "lernantes" plu ke "matamatikistes" in un sense moderni.

In latinum li terme matematike did signifika "astrologia" (o kelkitem "astronomia") plu ke matematike; li signifikatione did chanja gradualim a lun signifikatione de disdi inter 1500 e 1800. Tum did resulta in kelki mistraduktes.

Exemplim, li notifiko de Sankti Augustin ke ke kristanes deve konsia danjere de mathematici, bli kelkitem mistradukte kom kondenatione de matematikistes.

Chefi temes

Ares de matematike

Relatione kon altri sienties

Nombres

• Pi
• 0.999...

Vida anke

• Historie de matematike
• Liste de matematikistes
• Probableso e statistike
• Puri matematike
• Aplikat matematike
• Aritmetike
• Geometria
• Algebra
• Trigonometria
• Topologia
• Lude-teorie